Wiele informacji na temat owoców sięga czasów starożytnych. W porównaniu z nimi truskawki są stosunkowo młodym odkryciem – znamy je dopiero od jakichś 300 lat. Skąd się wzięły i co sprawiło, że pokochaliśmy je od pierwszego ugryzienia?

Truskawki należą do owoców jagodowych, choć wcale nie są owocami właściwymi. Z botanicznego punktu widzenia ich "czerwona" część to element kwiatu, zaś rzeczywistymi owocami są… pestki. Bez względu na biologię, przysmak ten od wieków gości na naszych stołach, a jego słodki smak urzeka nawet najbardziej wyrafinowane podniebienia. Wszak, truskawki łączymy nie tylko z pozostałymi owocami, ale również z szampanem i bitą śmietaną.

Truskawki i ich pochodzenie

Truskawki są stosunkowo młodą rośliną. Zostały wyhodowane w XVIII w. w Holandii na bazie poziomki chilijskiej oraz poziomki pochodzącej z Virginii w USA. Przez przypadek rośliny obu tych gatunków posadzono obok siebie, co umożliwiło ich obopólne zapylenie i skrzyżowanie się. Do Polski truskawki trafiły dość szybko. Pierwsze sadzonki najprawdopodobniej sprowadziła królowa Maria Leszczyńska, córka króla Stanisława Leszczyńskiego i żona króla Francji Ludwika XV. Najpierw trafiły do ogrodów magnackiej siedziby zamku rodu Leszczyńskich w Gołuchowie. Z czasem ich uprawa rozprzestrzeniła się tak dalece, że dziś Polska zajmuje jedno z pierwszych miejsc w światowej produkcji truskawek.

Te niezwykłe owoce zostały docenione nie tylko ze względu na kolor i smak, ale także właściwości zdrowotne. Dawniej były stosowane jako łagodne środki przeczyszczające i moczopędne. Uważa się, że Karol Linneusz, szwedzki przyrodnik, jako pierwszy odkrył i zbadał skuteczność truskawek w dnie moczanowej. W medycynie ludowej truskawki były uznawane za owoc działający korzystnie na skórę i leczący trądzik, grzybicę i oparzenia słoneczne. Współcześnie medycyna nie poświęciła im zbyt wiele uwagi, a ich potencjał nie został dokładnie rozpracowany. Wiadomo jednak, że truskawki zawierają bardzo duże ilości witaminy C, polifenoli, potasu, wapnia i fosforu. Ponieważ są bogate w antocyjany, uważa się, że mogą mieć korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, obniżając poziom cholesterolu. Kanadyjscy badacze odkryli skuteczność truskawek w stosunku do niektórych typów wirusów. Z kolei włoscy naukowcy stwierdzili, że owoce te mogą mieć działanie antynowotworowe.

Od leśnych zbiorów, po półkę sklepową

Jeśli chodzi o truskawkę, najbardziej frapujące jest to, jak się rozmnaża. Ta mierząca od 15 do 45 cm wysokości bylina tworzy rozłogi zwane "wąsami", za pomocą których rozprzestrzenia się i rozmnaża wegetatywnie. Owoce wykształcają się w pełni w ciągu 18-22 dni od zapylenia, a ich dojrzewanie trwa do kilku dni. W dobrych warunkach z jednej rośliny możemy otrzymać nawet 100 owoców, z czego te największe powstają z kwiatów pierwszego rzędu, a więc najwcześniej. Wielkość, kształt oraz barwa zależą od odmiany. Kształt może być lekko spłaszczony, nerkowaty, sercowaty, stożkowaty albo nieregularny. Dojrzały owoc może mieć różną barwę – od żółtokremowej, po wiśniową. Dla owoców przeznaczonych do przetwórstwa bardzo ważną cechą jest kwestia swobodnego oddzielania szypułki (kielicha) od owocu.

Zbiór truskawek gruntowych w Polsce zwykle rozpoczyna się w pod koniec maja lub na początku czerwcu i trwa w miarę dojrzewania owoców – zwykle ok. 3 miesięcy, a u odmian powtarzających się ok. 2 miesięcy. Najlepiej zbierać owoce wczesnym rankiem po obeschnięciu rosy. Wówczas są suche i naturalnie schłodzone, dzięki czemu mają odpowiednią jędrność. Trzeba uważać, by podczas zbioru nie uszkodzić truskawek, gdyż wtedy szybciej się psują. Jeżeli nie mamy możliwości własnoręcznego zbierania truskawek, możemy zdać się na dostawców, którzy pozyskują je dla sklepów takich jak Biedronka. Mamy wówczas gwarancję, że produkt jest w 100 proc. świeży, a jego barwa, kształt i smak odpowiadają normą najwyższej klasy.

Słodka kuchnia, czyli truskawkowe przysmaki

Wysoka zawartość witaminy C i walory smakowe zachęcają do spożywania truskawek przede wszystkim na surowo. Możemy łączyć je zarówno z pozostałymi owocami, takimi jak borówki amerykańskie, maliny czy banany, jak również z rozmaitymi dodatkami w postaci czekolady lub bitej śmietany. Znakomicie smakują z naleśnikami i goframi, a przede wszystkim są świetnym dodatkiem do ciast i kruchych babeczek. Truskawki to również kluczowy składnik obecny w zdrowej diecie – ze względu na niską zawartość kilokalorii, są idealne do lekkich deserów lub smoothies. Możemy też zmiksować kilka owoców z jogurtem naturalnym, z dodatkiem syropu z agawy i mieć własny jogurt truskawkowy. To zdrowsza alternatywa dla popularnych produktów zawierających spore ilości cukru i sztuczne dodatki.

Ponieważ truskawki dość szybko fermentują i pleśnieją, należy w pełni wykorzystać krótki sezon ich owocowania. Można je trzymać w lodówce lub w chłodnym miejscu najwyżej kilka dni. Najlepszym sposobem na ich przechowywanie jest mrożenie, ponieważ dzięki temu zachowują cenne składniki, z których możemy korzystać również zimą. Z mrożonych truskawek możemy przygotować wiele smakowitych potraw (ciasta, desery, sałatki, zupy i przystawki), a także koktajle. To również idealny owoc na rozmaite przetwory, np. dżemy, konfitury i marmolady oraz kompoty, soki i syropy. Ale nie ma to, jak świeże, soczyste truskawki – te są zdecydowanie najsmaczniejsze.

Tekst zweryfikowany przez Madalenę Hajkiewicz, dietetyczkę, psychodietetyczkę i autorkę bloga Wiem co jem (wiem-co-jem.pl/).